Nevruz-Yenigün

Subject: Nevruz-Yenigün Tue Jun 02, 2009 4:28 am

Nevruz-Yenigün

Dünyada , Avrasya,Ortadoğu,Anadolu,Mezopotamya,Kafkasya,Kuzey ve Orta Amerika yörelerinde yaşayan uluslarda her yıl 21 Mart’ta ortak özelliklerle kutlanan kozmogonik bir şenliğe raslanmaktadır.Yörelere ve uluslara göre değişgen isimler alan bu kozmogonik şenlik, özünde her dilde “Yenigün=Yeniden doğuş” anlamındadır .Avrasya kıtasında tarihsel süreç içerisinde geniş bir alana yayılmış Türk ulusunun değişik boylarında bu şenlik “Noruz”adıyla kutlanmış ve halen kutlanmaktadır.Kelimenin Gök=Köktürkçe’deki orijinali “Anaroghuz” olup Anar=Nar ile Oghuz kelimelerinden oluşmaktadır.”Nar”, kadim zamandan beri Türk ulusunun “Kutlu Meyvesi” olup bereketi , bolluğu ve üremeyi simgeler.”Oghus” ise kendilerini fırka-i Naci olarak isimlendiren yani cehennemden kurtulmuş bir ulus olarak betimleyen Türklerin Tanrıdan aldıkları “Yüce Bilinç=İlahi şuur”dur.Böylece Aharoghuz kelime olarak “Yüce bilincin bereketi ile yeniden dünyaya yayılış” anlamına gelmekte olup kutlu bir gündür.Nar çiçeği ilkbaharın ilk ayı olan Mart ayında açmaya başlar ve dünyaya doğanın ve yeryüzünde yaradılan herşeyin tekrar doğuşunu hatırlatır.Tarih içinde milattan binlerce yıl önce Atayurttan çıkarak doğu ve batıya göçeden Proto Türk boyları gittiklere her yöreye kültürlerini ve inanışlarını da taşımışlardır.Bu bağlamda tüm Avrasya ,Ortadoğu ,Anadolu ve Kafkaslarda kurulan kentlere, tapınaklara ve Kybele/Sibel isimli “Umay Ana” Tanrıçanın bereket sembolü olarak Nar motifleri kazınmış, bu motif çeşitli ulusların sancaklarında yer almış ve sikkelerine basılmıştır.Kahinlerin kehanette bulunduğu büyük tapınaklar olan Pessinus,Sinda,Katyanda,Didim Apollon ve Salamon tapınaklarında Nar meyvasının çekirdeklerine bakılarak ulusların ,ülkelerin ve kralların gelecekleri ve verimlilikleri üzerinde kehanetlerde bulunulmuştur.Zamanla kutsal dinlerin ortaya çıkmasıyla da önemini yitirmeyen bu bereketli kutsal meyva, hiristiyan fresk ve ikonalarında da çok miktarda görülmektedir.Kutlu Nar meyvasının “yeniden Doğuş”ile olan paralelliği dünyada yaşanan son Tufanden sonra Nuh’un gemisinin gece ile gündüzün eşit olduğu 21 Mart günü Tanrı dağının Hantengri tepesine konması ile başlamıştır.Orta Asyada Orhun ve Yenisey anıtları olarak isimlendirilen Tonyukuk Yazılıtaşının dördüncü satırında “Tufan ve sonrasında kurtulan Türk ulusunun dünyaya yayılışı” şöyle anlatılmaktadır.”...Göktanrının yeryüzünü bir Tufan ile yok edeceğinin bildirmesinden sonra kıyam başlamıştır.Bu kıyamdan kurtulan Altın soylu Gök_köktürklerden dağda taşta kalmış yediyüz kişi Nuh=Tufanyayok=Tonyukuk önderliğinde cehennemden kurtulmuştur.Bu kurtulan insanlardan iki bölümü sıcak ülkelere,bir bölümüm de dağlı ve yağışlı ülkelere göç ederek yayılmıştır.Bu insanların başındaki önder ise Tonyukuktur”Tufan kutsal kitaplara göre Tufan 40 gün sürmüş ve bu süre içinde tüm yeryüzünü sular kaplamıştır.İçinde Nuh ve küçük oğul Yafes’in bulunduğu birinci gemi 21 Mart günü Tanrı dağlarının Hantengri tepesine,büyük oğul Sam’ın bulunduğu ikinci gemi Cudi Dağına ve ortanca oğul Ham’ın bulunduğu üçüncü gemi ise Orta Afrikadaki Elgon Dağına konmuş ve böylece Ham’dan zenciler,Sam’dan samioğulları,İsrailoğulları ,Farsiler ve beluciler türmişlerdir.Tanrı dağına konan geminin içindeki Yafes’den Türkler,Aryanlar,Yaban=Japonlar,Kitaylar,Run’lar,Selcuk=Keltikler ve Nartlar(Kafkas halkları) türemişlerdir.Gemide bulundukları son 7 günde kalan son 7 çeşit yiyeceği bir kazanda kaynatarak “Aşura=Kutlu aş”yaparak üstüne de yanlarındaki meyva olan “nar”ın tanelerini ekerek yiyen Yafes kavminin torunları bunu hiçbir zaman unutmayarak ,her 21 Mart Noruz=Yeniden doğuş gününde 7 çeşit yiyecekten Aşure pişirmekte ve 7 çeşit çerez ,7 çeşit meyva ve 7 çeşit çörek yaparak bunları dostlarına ve kunuklarına ikram etmektedirler.Kırlarda ve kentlerde büyük meydanlarda toplanarak at,cirit ve güreş yarışmaları yapmakta “Tongal”isimli büyük bir ateşin etrafında türküler söyleyip eğlenmektedirler.Töreye göre eğlence sonunda herkes bu kutlu Tongal ateşinin üstünden 7 kez atlayarak kötülüklerden arınmaktadır.Bugün onlar için “Yeniden doğuş günü “ olup “cehennemden /Kıyamdan kurtuluş”un bir şenliğidir.Türk ulusunun tüm boyları bu kutlu şenlikle Atalarını yadetmekte ,cehennemden kurtuluşlarını sevinerek yeniden başlayan yeni yeryüzü hayatlarını kutlamaktadırlar.Göç ettikleri her yöreye Türk boyları tarafından taşınan bu töre,bazı komşu kavimlerce de kabul görerek kutlanmış ve halen kutlanmaktadır.
Tarihe bakıldığında bu kozmogonik bayramın Sümerlerce yeniden doğmak anlamına gelen “Akitil” adıyla kutlandığı görülmektedir.Yeniden canlanışın tanrısı ise “Tamus”dur.Diğer bir mezopotamya halkı olan Akad’lar bu şenliğe “Akitu” adını vererek kutlamışlardır.Bu yeniden doğuş bayramı Babillilerce “Zagmut “ adıyla aynı içerik ile Nisanın ilk haftasında kutlanmaktaydı.En eski Prototürk iskit boylarından olan Etrüslerde de Tanrı Turmuş adına her yıl Mart ayında yeniden doğuş ve türeyiş bayramları kutlanmaktaydı.Bu bayramlarda ok atma,demir döğme ve at yarışları düzenlenmekte ve insanlar atlarıyla büyük ateşlerden atlamaktaydılar.Etrüsklerde yeniden doğuş şenliklerinde Türklerin ortak “Asena “ yeniden türeyiş efsanesi “Romus ve Romulüs” kardeşlerin bir kurt tarafından emzirilmesi şeklinde ozanlar tarafından manilerle anlatılmaktaydı.Mısırlarda ise Hyksos yani Gökoğuzların miladdan önce 17.yy.da Mısıra girmesinden ve Töre’yi oralara taşımasından sonra “Amaon Ra” adına her yılın mart ayında “Vonci soli” yani yakınlaşan Güneş isimli bayramda yeniden doğuş , doğanın tekrar uyanışı ve Doğa tanrıçası Osiris’in yeniden doğuşu şenlikleri yapılmıştır.Bu şenlikler Luxor’daki büyük Amon Ra tapınağında Karnak ve krallar vadisindeki yer altı mezarlarının bulunduğu yörelerde yapılmaktaydı.Anadolu halkı Luwilerde ise Ana tanrıça Kybelenin erkeği olan “attis=Adonis” adına doğanın yeniden doğuşu şenlikleri kutlanmıştır.Bu şenliklerde Anadoluda Pessinus,Truva ve Katyanda da bulunan Kybele ve Adonis tapınaklarında ki kutsal odalarda Ateş yakılmakta ve tüm halkın katılımıyla çoşkun bir şekilde kutlanmıştır.Bu şenliklerde doğada yeni çiçek açmış ve filizlenmiş flora üstüne kurban edilen koç kanı dökülerek ayinler yapılmakta ve Tanrıya dua edilmekteydi.Yine Antik çağda Anadoluda Hititlerde yeniden Doğuş ve bereket tanrısı Telepinu adına gece ve gündüzün eşet olduğu 21 Mart’ta şenlikler yapılmakta ve yarışmalar düzenlenmekteydi.Anadoludaki gelenekler batı Anadolu halkı İonlarda

Subject: Re: Nevruz-Yenigün Tue Jun 02, 2009 4:29 am

“Demeter”,Galatlarda aynen Kybele,friglerde ve Likyalılarda ise “Artemis”adıyla devam etmiştir.Aryanlarda en baş şenlik olarak kutlanan Nevruz,Firdevsiye göre Perslerde Orta Asya kökenli Maniizm ve Mitraizm etkisiyle “Mihrican”adıyla kutlanmıştır.Daha sonra Azerbaycanda ortaya çıkan Zerdüşizmde de aynı Nevruz aynı içerikle şenliklerle kutlanmıştır.Çin kaynaklarında milattan yüzlerce yıl önceleri Türk boylarının 21 Mart günü ovalarda ve düz alanlarda biraraya gelerek meydanlarda “Tongal”isimli büyük ateş yakıp 7 kez üzerinden at ile atladıkları,birlikte yemek yiyerek türküler söyleyip çeşitli at ve güreş oyunları düzenledikleri anlatılmaktadır.Bu şenliklerde Türklerin birbirlerine soğan kabuğu ile boyanmış yumurta hediye ettikleri belirtilmektedir.Türkler tarafından kullanılan 12 Hayvanlı Türk Takvimi bu kurtuluş gününü yani 21 Mart’ı başlangıç olarak almaktadır.Biruni 11.yy.da Ön ve Orta Asya halklarında yılbaşı olarak Nevruz’un kutlandığından bahsetmektedir.Selçuklu devletinin ünlü veziri Nizamül Mülk yazdığı Siyasetname’de Yılbaşı olarak Nevruz’un Türkler arasında kabul edildiği anlatmaktadır.Selçuklu Hakanı Melik Şah zamanında 21 Mart’ı başlangıç sayan Celali Takviminide yapılan düzenlemeyle Meliki Takvimi ortaya çıkarılmış ve bu takvim de 21 Mart’ı Yeniyıl olarak almıştır.Böylece Selçuklu devletinin Mali sistemi bu takvime göre yapılarak ilk mali dönem olarak bu günden itibaren vergi toplanmaya başlanmıştır.. Kaşgarlı Mahmut ünlü yapıtı Divan-ı Lügat-i Türk’de Türklerde Yeni yıl başlangıcının 21 Mart olduğunu söylemektedir.Bugün Türk boylarınca göktürkçe “Beyrem=Bayram” olarak isimlendirilmiş ve kutlanmıştır.Afganistan ve Hindistanda Nevruz bilhassa Babürlüler zamanında yoğun olarak kutlanmıştır.Hindistanda yaşayan Parsilerce ve güney Taciklerince “Jamschedi Nawroz adıyla kutlanan şenlikler görülmüştür.Akkoyunlu Türkmenlerinin ünlü hakanı Uzun Hasan tarafından düzenlenen ve Akkoyunlu Kanunuları olarak da bilinen yasa sisteminde 21 Mart yani Nevruz günü takvim başı olarak alınmış ve Anadolu’da da İlk vergi toplama dönemi bu tarihe göre başlatılmış ve günümüze kadar devam etmiştir.Osmanlı döneminde Nevruz’un ne denli yoğun kutlandığı osmanlı şiirinde nevruz’un ne kadar büyük yer tututuğundan anlaşılmaktadır.Ayrıca IV Murad nevruz ile ilgili bir şiir yazmıştır.Günümüze kadar ulaşan bir nevruz geleneği olan Manisa mesir şenlikleri bir nevruz geleneğidir.Kayı boyunun Karakeçili oymağının bugün “Yörük bayramı” olarak bilinen ve yüzlerce yıldır 21 Mart’ta Ertuğrul Gazi’nin türbesi otrafında toplanarak at yarışları,cirit ve güreş oyunları düzenleyerek kutladıkları şenlik yeniden doğuş nevruz şenliğidir.Ayrıca Bektaşi geleneğine göre kurulmuş Yeniçeri ocağında Nevruz büyük çoşkuyla kutlanmakta ve hatta bu şenliklere padişahlar bile katılmaktaydı.Bu şenlikler 1826 da Yeniçeri Ocağının kaldırlmasıyla birlikte osmanlı yönetim çevresinde ve sarayda gündemden düşmüş sadece halkın yöresel olarak kutladığı bir şenlik haline dönüşmüştür.Anadolu Türklerinin Bektaşi,tahtacı,alevi,batıni ve yesevi boylarında Yörük ve Nevruz adıyla,sünni boylarında ise “hıdırellez” adıyla kutlanmımaya devam etmiştir.Bu her iki şenlik de özünde ve içeriğinde aynı milletin aynı bayram ve aynı düşüncenen farklı isimlere sahip yorumlarıdırlar.Büyük Atatürk 1922 yılında bizzat Kavaklıderer bağlarında Nevruz şenliğini kutlamıştır. Ortadoğu kökenli olan Musevilik ve İseviliğin de bu büyük kültürel aktiviteden etkilenmesi gayet doğaldır.Bu bağlamda Musevi inancına göre Musa peygamberin Firavun baskısından yahudileri kurtardığı günün bayramı olan “Pesah” ile İsevilerce İsa peygamberin yeniden doğuşu anlamında kutlanan “Paskalya” da aynı şekilde yeniden varolmayı simgelemekte olup Nevruz”un birer versiyonlarıdırlar.
Bugün tüm Türkeli’de ve Türk boylarının ulaştığı her yörede hangi dinsel inançdan olursa olsun tüm Türk boylarında aynı anlam ile Yeniden Doğuş yani Nevruz kutlanmaktadır.Türk ulusunun en büyük töresel bayramı bu gündür.Müslüman,İsevi,Musevi,Şamanist ve Budist tüm Türkler aynı folklorik ve töresel özelliklerle kutlanan Yeniden Doğuş yeryüzünün bugün en yaygın kutlanan töresel bir şenliği olma özelliğine de sahiptir.Kafkaslarda Kuman,Karaçay,Azeri,Malkar,Karaim,Kumuk,Nogay,Peçenek,Tatar ve Hazarlarda,Ortadoğuda tüm halklarda,İran’da tüm uluslarca,Anadolu ve Balkanlarda Makoden,Arnavut,Kuman,Gökoğuz ve Traklarda ve Kuzey Amerikadaki kızılderili boyları ile Orta Amerikadaki Aztek ve Maya’larda geniş katılımlarla kutlanmaktadır.Maya ve Aztekler bu kurtuluş ve yeniden doğuş günü anısına Peru Urubambanın gorge bölgesinde Macha Piccu,Titicaca gölü kenarında Tiahuanaco piramitleri ve güneş kapısını inşa etmişlerdir.Her yıl 21 Mart’ta bu ve bunun gibi kutsal yörelerde nevruz şenlikleri kutlanmaktadır.Diğer Güney Amerika yerlilerinden Şili’deki Diagaita(Dağata) ,Bolivyadaki Aravak,Mayo ve Manası kızılderililerinde her yıl Mart ayında yapılan Yeniden Doğuş Şenliklerinde Şaman Büyücüler törenleri idare etmek için bazı kişiler görevlendirir.Tarihsel süreç içinde Sibirya Saka,Çutca,Hakas,Telvit ve Tuva bölgelerinden Kuzey ve Orta Amerikaya geçen Prototürk boylarından olan kızılderililerde de nevruz aynı folklorik özelliklerle kutlanmaktadır.Kaliforniya yöresinde yerleşik Yurok,Hupa,Yuki,Karuk,Modok ve Maydu kabilelernide Mart ortalarında kutlanan yeniden doğuş bayramı bir Şaman büyücüsü tarafından yönlendirilmekte ve meydanda ateş yakılıp etrafında dansedilmektedir.Bu kabilelerin inanışına göre köyün ortasına dikilen ve yeryüzünün direği olmarak algınan büyük bir direk aynı zamanda bir ve tek olan Tanrı’yı simgelemektedir.Bu Büyük Ruh(Great Spirit),Manitu(Tanrı) ve Wakan Tanka(Kutsal Ruh ) olark da isimlendirilen “Gök Tanrı”dır.Tanrıya yakarış sıhhat ve bereket için bu direğe tırmanan Şaman büyücüsü mistik dünya ile kabile arasındaki ruhsal köprüyü kurmaktadır.Kuzey Amerikadaki Crow(Karga) ve Kutenai(Kutanay) kızılderilileri köy ortasına dikilen kutsal direği Göktanrıya bağlılık anıtı olarak görmektedirler.Bu ulu Direk aynen Tuva,Hakas ve televit Türklerinde bulunmakta ve direğe tırmanış bir ibadeti sembolize etmektedir.Batı Kaliforniyada bulunan Yurok(Yörük) ve Delaware’deki Lenape ve Cheyenne(Çıyan) boylarına ait kızılderililerde Mart ayında “Yeni Yılın Başı”şenlikleri kutlanmaktadır.Önceleri meydanlarda kutlanan bu şenlikler bugün dört köşesinde evren ve ortada büyük Göktanrı direğinin bulunduğu kutsal evlerde kutlanmaktadır.Yenilen yemekler ve danslarla Göktanrıya minnet duyguları dile getirilmektedir.New Mexikodaki Zunai (Sonay),Tewa(Tuva) ile Arizonadaki Hopi(Kop) kızılderililerinde Şaman büyücüler eşliğinde gizli tören odalarında mart ayında yapılan bereket,yağmur ve doğanın yeniden canlanışı törenlerinde Göktanrı ve ulu Ata Koko’ya dualar edilerek mevsimin ilk tohumları toprağa atılmaktadır.Bu törenlerde yakılan bir ateş etrafında sıhhat ve enerji sembolü olarak Geyik ve Yılan dansları yapılmaktadır.Kuzey Amerikada yaşayan Kün-anaa(Günana) kızılderilileri Altay Türklerinin Güneş ve Hayat Tanrıçası Günana adını almışlardır.Bunlara bağlı oymaklar olan Athapascan(Atabaşkan) ve Beaver(Kunduz) kabilelerinde Gök Tanrının yaratığı üç katmanlı ve dört köşede direkler üzerindedir.Bunlar tören meydanına büyük bir kutsal direk dikmekte ve bunun etrafında dansetmektedirler.Mart ayında yaptıkları yeniden doğuş töreninde Tanrı ,Doğa ve Evren ruhlarına dualar ederek kurbanlar kesmekte ve birlikte yemekler yemektedirler.Aynı yönde törenlere Kuzey Kanada ve British Columbia’daki Siux(Su),Tanaina(Tanana) ve Kunduz kızılderilerlerde de rastlanmaktadır.Bunlar Mart ayında yapılan bu yeniden doğuş törenlerinde Ateşe et atarak onu harlamaktadır ve böylece Ateş’e olan saygılarını göstermektedirler.Siux(Su)lar Mart ayına “Ot biten Ay” adını vermişlerdir.Bu ayda Atların çiftleştirilmesi ve bakımı sonucunda Doğanın Yeniden Dirilişi şenlikleri kutlanır.Navajo ve Apaçi’ler Mart ayında Doğanın canlanışı kutlamakta ve buna bağlı olarak yazın yağmur yağması için dua etmektedirler